몽골은 옛날부터 역사와 문화의 깊은 전통을 가지고 있고, 유목문화와 산업화로 인한 정착된 생활문화를 갖춘 현대식 민주주의 국가이며 중앙아시아의 개발 도상국가 중의 하나이다. 금년 몽골에서 흉노 제국 건립 2220 주년을 기념하여 행사를 한다. 몽골제국의 2000년 간 역사 속에 불교는 일정한 자리를 자치한다. 이른바, 옛날흉노족이 불교 금불을 숭배했다는 문헌 기록이 남아 있다. 이것은 첫째, 그때 당시 중앙아시아 유목민들에게 불교가 전래되어 관심을 받고 있었다는증명이다. 둘째, 그 때부터 몽골은 역사적 기원이 있었다는 것을 증명한다. 이렇게 몽골의 역사와 불교 관계는 분명히 2000여 년 전부터 기원이 있었다는 것은 이미 역사적으로 인정된 사실이다. 이 관계는 한때 희미해지고 한때강해지고 역사의 바람을 타면서 21세기에 온 것이다. 몽골불교역사몽골 불교 수용 전개는 다음과 같이 크게 세가지로 나누어 본다. 첫째, 기원전 3세기 즉 흉노족때, 둘째는 13세기 즉 몽골제국 때 즉 칭기스칸부터 그후 칸들 시대에도 불교가 활발했으며 쿠빌라이칸 때 불교가 국교가 될 만큼활발해졌다. 세 번째 전개는 16세기 몽골제국 분산부터 현재까지의 시기이 다. 20세기는 전체 몽골과 몽골 불교에 있어서 복잡하면서 자랑스럽고 또는비극적이면서 재미있는 시기이다. 불교는 몽골의 역사와 사회, 문화에 큰 역할을 했다. - 불교는 몽골인들의 생활양식을 점점 바꿔 갔으며, 끊임 없이 이동을 하면서 오직 유목생활을 해왔던 몽골인들은 유목생활에서 반 정착된 생활을 하게 되었던 것이 불교 때문이다. 360여 년의 역사가 있는 현재 몽골의 수도인 울란바타르 시는 몽골 불교 전개 세 번째 시기 때 불교중심지이었던 몽골의 불교 지도자 Bogdo Gegen Zanabazar의 궁궐에서 유래된것이 그 증명이다. 이렇게 정착 도시 즉 Ikh huree 가 만들어진 것이 몽골이 동쪽과 서쪽을 연결하는 역할을 다시 하기 시작하고 19세기 말 20세기 초기에 아시아 사회 및 정치 종교 문화의 중심지 중 하나가 된 것이 발전하고 있는 현대 몽골 발전에 역사적인 깊은 의의가 있는 것이다. - 불교는 몽골인들의 정신세계와 세계관에 큰 영향을 미쳤다. 16세기부터불교는 몽골의 샤머니즘 의례를 바꾸고 불교 의례와 예절을 소개함으로써 몽골인들을 정신적으로 결합시키는 이념이 될 수 있었던 것이다. 이결합은 몽골인들이 정치적으로 점점 결합될 수 있는 요인이 됨으로써XX 세기 초기에 몽골이 청나라 지배를 벗어나고 독립을 찾았던 것이다. 금년에 몽골은 독립 100주년을 기념하여 행사를 한다. 이 기념일은 몽골의 새로운 역사의 시작이며 모든 몽골인들 그리고 모든 몽골불교신자들의 자랑스러워할 행사이다. - 몽골불교 전개는 몽골인들의 문화 교육 생활에 큰 영향을 미쳤다. 산스크리트어와 티베트어에서 불교 많은 서적들을 번역한 것이 몽골어 발전에도 큰 도움이 되었던 것이다. 예를 들면 17세기에 몽골어로 번역된4566개의 수트라로 이뤄진108권 Ganjuur와 3458개의 수트라로 이뤄진226권의 Danjuur 작품이 현재 몽골국립중앙도서관에 보관되고 있다. 이런 많은 책과 경전 중에 단지 종교관련 것뿐만 아니라 정치와 의례 생활,과학, 예술에 관한 작품들도 적지 않다는 것이 몽골인들의 정신세계를그만큼 열어줬다는 것을 의미한다. - 불교 사원건축 발전을 따라 건축술과 수공예 등이 더 발전하게 되고 몽골 전통 예술과 문학은 인도와 티베트의 예술 전통과 같이 풍부해지고발전됐다. 이렇게 불교는 몽골에 일정한 기간 동안 교화 역할을 했던 것이다. 이 전통은 지금도 다시 일어나 계속되고 있다. 몽골불교현황 및 특징현대 몽골은 정치와 경제적으로 발전하고 불교대학들도 재활발해지고 몽골 사회의 정신적 가치가 있는 것으로 자리를 잡았다. 몽골은 종교에 대한 자유 권리를 가지고 있고 누구나 아무 종교를 선택할수 있는 권리가 주어짐으로 여러 가지 종교가 알려지고 있다. 그래도 총 인구의 70%이상은 불교를 선택하고 불교전통을 지키고 있다. 사회주의 시절에 몽골에서 단 한 개의 절만이 철저한 통제를 받으면서 존재할 수 있었다. 그 곳은 현재 수도 울란바타르시에 있는 간단사이며 당시에는 100명의 스님들이 계셨다고 한다. 현재 몽골에는 불교 170여 개의 절이 있고 여기서는 4000 여 명의 스님들이 신도들을 위해 일하고 있다. 불교는 대부분 시골에서 사는 몽골인들을 중심으로 생활과 생활습관, 자연에 대하는 관습 등에 대한 전통이 보존되고 있다. 아울러 불교는 몽골 사회에서 불교 의식을 전파하고, 민족 전통을 보존하여 사회 이해와 안정을 충족시키는데 중요한 역할을 하고 있다. 몽골의 불교는 티베트, 인도 등 아시아 국가들 그리고 세계 불교와 깊은관계를 맺을 수 있었다. 세계 평화 및 인간 이해 관계 증진을 위해 또한 기아, 가난, 환경 위험 방지를 위해 타국의 불교인들과 그리고 불교가 아닌 사회 활동가들과 적극적으로 동업하고 있다. 국내에서 정부 및 비 정부 기관과 협력하여 인도 및 사회적 활동을 행하고있다. 다른 종교에 대해 긍정적으로 생각하고 종경해 주기도 한다. 또한 주몽골 비 불교 종교대표단과 함께 다양한 행사를 진행하게 되었다.울란바타르시에 국내 및 아시아 불교 회의가 여러 번 열렸으나, 2008년도에 세계 불교여성들 제10회 컴퍼런스가 진행된 것은 향후 세계 불교 컴퍼런스가 몽골에서 진행할 문(가능성)을 열어 주는 것이었다. 몽골 불교는 최초에 티베트 불교와 같았지만 점점 몽골적 불교 특징을 갖게 되었다. 불교 가르침은 어치르트 훌궁 /와즈라야나/ 의식이 크게 자리를자지 하지만 대,소 훌궁 /마하야나, 히나야나/과 동시에 발달하고 있었다. 몽골의 불교 신도들은 복드 게겡과 달라이 라마를 존경하고 부처님께 믿고 기도한다. 국제연합에서 선언한 석가탄신 날 행사를 절들뿐만 아니라 국가적으로 널리 진행하게 된 것은 한가지의 특징이다. 최근의 불교 문화 발달의 예로 부처님의 큰 불상, 기념탑, 공원 등이 시내뿐만 아니라 지방에서도 많이 만들어지고 있는 것을 들 수 있다. 몽골에서 사회주의 때에 자유롭지 못했던 불교는 이렇게 오늘날 다시 발전하게 된 것뿐만 아니라 부처님이 2000년 전 때보다 더 의미 있고, 사람들의 많은 존경을 받고 인간 세상에 다시 오게 되었다. 인도 철학자 자와하를랄 HEPY "몽골인들은 칭기스칸과 불교를 통해 세계 주목 받게 되었다"하고 말하였다. 이것은 지난 역사이었다. 오늘의 몽골은 민주화와 불교를 전파시킴으로써 세계가 더 많이 알아 주고 있다. 몽골인들과 몽골 불교 단체 간의 협력, 국민간 깊은 믿음을 갖게 해 주고, 인도적의식을 심고 전파하여, 의미 있는 민주화를 응원함으로써 21세기 평화를 위해 더욱 더 노력하고 있다.

Монгол улс бол төр ёсны өнө эртний уламжлалтай, нүүдлийн аж төрөх ёс ба аж үйлдвэржиж буй суурьшмал амьдралын хэв маягийг хослуулсан, орчин үеийн ардчилал бүхий төв азийн хөгжиж буй улс орон билээ. Энэ онд эртний монгол нутагт Хүннү гүрэн үүсэн байгуулагдсаны 2220 жилийн ойг тэмдэглэх гэж байна. Монгол төр ёсны 2000 гаруй жилийн түүхэнд Буддизм тодорхой байр суурь эзэлдэг. Тодруулбал, эртний Хүннүчүүд Буддын алтадмал дүрийг шүтээн болгон тахиж байсан нь түүх сурвалжид тэмдэглэгдэн үлдсэн байдаг. Энэ баримт бол нэгдүгээрт, Буддын шашин төв азийн нүүдэлчдийн дунд тэр үед дэлгэрч, сонирхогдож байсныг гэрчилнэ. Хоёрдугаарт, монгол улс тийм эртний төр ёсны түүхэн улбаатай байсныг нотолно. Ийнхүү монгол түүх ба буддизмын холбоо хэлхээ лавтай 2000 гаруй жилийн тэртээгээс үүссэн нь нэгэнт хүлээн зөвшөөрөгдсөн түүхэн үнэн болно. Энэ холбоо харилцаа нэгэн үе бүдгэрч, нэгэн үе сэргэж түүхийн ээдрээт замыг туулан XXI зуунд хүрч ирсэн юм. Монгол орон дахь Буддын шашин тYYхгурван удаагийн их дэлгэрэлтийн үеийг багтаадаг. Анхан үеийн дэлгэрэл нь МЭӨ III зуун буюу Хүннү гүрний үе. Хоёр дахь дэлгэрэл нь XIII зуун буюу Их монгол улсын үе. Чингис хаанаас эхлээд, түүний дараах их хаадын үед ихэд дэмжигдэж, Хубилай хааны үед төрийн шашин болтлоо өргөмжлөгдсөн байна. Гурав дахь дэлгэрэл нь XVI зуун буюу Монголын задралын үеэс эхлээд өнөө үеийг хамарна. XX зуун бол нийтмонголчууд ба монголын буддизмын хувьд нэн ээдрээ төвөгтэй, бахархалтай бас эмгэнэлтэй, сонирхолтой үе байсан. Буддын шашин монголын түүхэнд нийгэм, соёлын нэн их үүрэг гүйцэтгэсэн. - Буддизм монголчуудын амьдралын хэв маягийг аажмаар өөрчилж, дан ганц нүүдлийн аж төрөх ёсноос хагас суурьшмал амьдралд шилжүүлсэн. 360 гаруй жилийн түүхтэй Монгол улсын өнөөгийн нийслэл Улаанбаатар хот нь Монголын буддын шашны III дэлгэрэлийн эхэн үеийн буддын шашны төв болох монголын шашны анхдугаар тэргүүн Богд гэгээн Занабазарын өргөө ордоос үүсэлтэй нь үүний нэг тод нотолгоо билээ. Ийнхүү суурьшмал хот буюу их хүрээ болсноор Монгол улс өрнө дорныг холбох үүргээ дахин гүйцэтгэж эхэлсэн бөгөөд Х1Х зууны сүүлч ХХ зууны эхэн үед дотоод Ази дахь нийгэм, улс төр, шашин соёлын нэгэн гол төв болсон нь орчин үеийн хөгжиж буй Монгол улсын хөгжилд түүхэн ач холбогдолтой болсон юм. - Буддын шашин монголчуудын оюун санааны амьдралд, ертөнцийг үзэх үзэлд гүн гүнзгий нөлөө үзүүлсэн. XVI зууны үеэс буддизм нь Монголд бөө мөргөлийн ёсыг халж, буддын ёс суртахуун, зан үйлийг нэвтрүүлж улмаар монголчуудыг оюун санааны хувьд нэгтгэгч үзэл суртал болж чадсан юм. Энэ нэгдэл нь аажмаар монголчуудыг улс төрийн талаар нэгтгэх хүчин зүйл болсноор XX зууны эхэнд Монгол улс Манж Чин улсын хараат байдлаас гарч, дахин тусгаар тогтнолоо олсон билээ. Монгол улс тусгаар тогтнолоо олсны 100 жилийн ойг энэ онд тэмдэглэж байна. Энэ ой бол орчин үеийн Монгол улсын шинэ түүхийн эхлэл бөгөөд нийт монголчууд болон монголын буддистуудын бахархах үйл явдал юм. - Буддын шашин дэлгэрсэн нь Монголчуудын соёл боловсролын амьдралд томоохон нөлөө үзүүлсэн. Санскрит, түвд хэлнээс шашны олон ном судрыг орчуулсан нь монгол үсэг бичгийн хөгжилд үлэмж түлхэц өгсөн юм. Тухайлбал XVII зуунд монгол хэлнээ орчуулан хэвлэсэн 4566 зохиол бүхий Ганжуурын 108 боть, 3458 зохиол бүхий Данжуурын 226 боть ном судар эдүгээ монгол улсын төв номын санд хадгалагдаж байна. Эдгээр олон ном сударын дотор дан ганц шашны төдийгүй төр ёс, аж байдал, шинжлэх ухаан, урлаг гоо зүйн мэдлэгийг агуулсан зохиол багагүй байгаа нь их бага алин боловч монгол хүний оюуныг нээгдүүлэх үйлдлийг үзүүлсэн. - Буддын шашны хүрээ хийдийн хөгжлийг дагалдаж, уран барилга, гар урлал, шүтээн урлаг хөгжихийн хамт, монголын үндэсний урлаг, утга зохиол, энэтхэг түвдийн урлагийн уламжлалтай хослон өргөмжлөгдөж, баяжигдан хөгжсөн. Ийнхүү бүхэлдээ Буддын шашин монголд тодорхой хугацаанд соён гэгээрүүлэх үүргийг гүйцэтгэсэн юм. Энэ уламжлал өнөөдөр ч дахин сэргэн үргэлжилж байна. Монгол улс дахь Буддын шашны өнөөгийн байдал ба онцлог. Өнөө үед монголчууд үндэстний хувьд сэргэн мандаж, монгол улс улс төр, эдийн засгийн хувьд хөгжиж, буддизм институтийн хувьд сэргэж, монголын нийгмийн оюун санааны үнэт зүйлсийн дотор өөрийн байр сууриа дахин олж, зонхилох байр суурийг эзэлсээр байна. Монгол улсад шашин шүтэх иргэний эрх чөлөө нээлттэй, хүн итгэл бишрэлээ сонгох эрх чөлөөтэй болсноор олон янзын шүтлэг бишрэл, дэлгэрч байна. Гэсэн хэдий ч хүн амын 70 гаруй хувь нь буддизмыг сонгосон буюу буддизмын уламжлалаа хадгалсаар байна. Социализмын он жилүүдэд Монголд буддын шашны ганцхан сүм хийд хатуу хяналтын дор үйл ажиллагаа явуулж байв.Тэр нь нийслэл Улаанбаатар хотод байгаа өнөөгийн Гандантэгчинлэн хийд бөгөөд тэнд 100 орчим ламхувраг ажиллаж байв. Эдүгээгийн Монгол улсад одоо буддын шашны 170 гаруй сүм хийд, хурал номын газар үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрт 4000 шахам лам хуврагууд сүсэгтэн олонд нийгмийн үйлчилгээ үзүүлж байна. Буддын шашин хөдөөгийн хүн амын хөдөлмөр, аж байдал, амьдралын хэв маяг, байгалд хандах хандлагад уламжлалаа хадгалсаар байна. Нийт нийгэм буддын ёс зүйг дэлгэрүүлэх, үндэсний уламжлалаа хадгалах, нийгмийн ойлголцол, тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэж буй. Монголын буддистууд Түвд, Энэтхэг болон Азийн бүс нутгийн төдийгүй дэлхийн буддистуудтай өргөн харилцаагаа сэргээж чадсан. Энхийн үйлс, ард түмний ойлголцлын төлөө, өлсгөлөн, ядуурал, байгаль экологийн аюул заналын эсрэг бусад орны буддистууд болон буддын бус нийгмийн төлөөлөлтэй идэвхитэй хамтран ажиллаж байна. Улс орныхоо дотоодод төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай хамтран нийгэм хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Бусад шашин шүтлэгт хүлээцтэй, хүндэтгэлтэй хандахын хамт монголд буй буддын бус шашны төлөөлөлтэй хамтран нийтийн сайн сайхны төлөө олон төрлийн арга хэмжээ зохиох болсон. Улаанбаатар хотод бүс нутгийн ба азийн буддын шашинтнуудын уулзалт ярилцлага олонтоо зохион байгуулагддаг болсон бөгөөд 2008 онд дэлхийн буддист эмэгтэйчүүдийн X бага хурлыг зохион байгуулсан нь цаашид дэлхийн буддистуудын чуулга уулзалтыг хүлээн авах боломжийг нээж байна. Монголын бурхан шашин эхэн үедээ Түвдийн буддизмын шинжтэй байсан бол аажимдаа монгол буддизмын өвөрмөц онцлог дүр төрхийг олсоор байна. Сургаал номлолын хувьд очирт хөлгөн /важраяана/ ёс зонхилох боловч эдүгээ их, бага хөлгөн /махаяана, хинаяана/-ий ёстой хослон хөгжиж байна. Монголын буддистууд Богд гэгээн, Далай ламыг хүндэтгэн дээдлэхийн зэрэгцээ Бурхан багшид нийтээрээ сүслэн биширдэг. Эдүгээ НҮБ-аас зарласан Бурхан багшийн их дүйцэн өдрийг сүм хийдийн төдийгүй үндэсний хэмжээнд өргөн тэмдэглэдэг болсон нь нэгэн онцлог болж байна. Буддын шашин соёлын бүтээн байгуулалт сүүлийн жилүүдэд эрчимтэй өрнөж байгаагийн дотор Бурхан багшийн том хэмжээний хөшөө дурсгал, цэцэрлэгт хүрээлэн хот хөдөөд цөөнгүй бий болж байна. Ийнхүү өнөөгийн монгол оронд коммунизмын үед хаагдмал байсан буддын шашин эргэн сэргэсэн төдийгүй бурхан Будда 2000 гаруй жилийн өмнөхөөсөө илүү гүн гүнзгий утга учиртайгаар, гүн хүндэтгэлтэйгээр бүх нийтийн дунд нээлттэй залрах болсон юм. Энэтхэгийн их сэтгэгч Жавахарлал Неру "Монголчууд Чингис хаан, Буддизм хоёроороо дэлхийд танигдсан" гэж хэлж байсан. Энэ бол өнгөрсөн түүх байлаа. Өнөөгийн монгол улс ардчилал ба буддизмыг сэргээснээр дэлхий дахинаа танил болж байна. Монголчууд, монголын буддистууд шашин хоорондын хамтын ажиллагаа, үндэстэн хоорондын итгэлцлийг гүнзгийрүүлж, хүмүүнлэг үзлийг дэлгэрүүлж, ёс зүйтэй ардчилалыг дэмжих замаар XXI зуунд хүн төрөлхтөний энхийн төлөө үйл хэрэгт урьд урьдаас илүү хүчин зүтгэхийг эрмэлзээр байна.